اعتبار اسنادی

اعتبار اسنادی LC چیست ؟

ساده ترین تعریفی که میتوان برای اعتبار اسنادی LC داشت عبارت است از : تعهدی که از طرف بانک به خریدار و فروشنده داده می شود. به عبارت دیگر اعتبار نامه سندی است که از طرف موسسات مالی (غالبا بانک ها) در امور پولی تجارت خارجی صادر می گردد.

در اعتبار اسنادی تعهد داده می شود که میزان مبلغ پرداختی خریدار به فروشنده بموقع و با مبلغ صحیح به دست فروشنده خواهد رسید. و هر آن وقت که خریدار قادر به پرداخت مبلغ خرید نباشد، بانک موظف است باقیمانده یا تمام مبلغ خرید را به فروشنده پرداخت نماید. اعتبارات اسنادی اغلب در معاملات بین المللی به منظور اطمینان از دریافت مبالغ پرداختی از سوی خریدار، مورد استفاده قرار می گیرد.

 بدلیل ماهیت متفاوت معاملات بین المللی که شامل عواملی همچون مسافت ، تفاوت نرخ ارز ، تفاوت قوانین کشورها ، تفاوت در استراتژی های شرکت ها و غیره می شود ، اعتبارات اسنادی به عنوان یک عامل بسیار مهم در تجارت بین المللی ایفای نقش می کند. در اعتبار اسنادی، بانک ضمانت کننده به نیابت از خریدار که نگهدارنده اعتبارات اسنادی است تا زمان دریافت تائیدیه از طرف خریدار با این مضموم که کالاهای خریداری شده حمل شده و به خریدار تحویل شده اند وجه را پرداخت نخواهد کرد.

البته صدور اعتبارات اسنادی و نحوه پرداخت پول می بایست مطابق با قوانین و دستورالعمل های بین المللی صورت پذیرد.

• در رابطه با اعتبارات اسنادی در ایران باید خاطر نشان کرد که به دلیل محدودیت های وضع شده توسط بانک مرکزی انواعی از این اعتبارات غیر قابل استفاده در ایران میباشد و یا احتیاج به مجوز بانک مرکزی دارد.

مزایای اعتبارات اسنادی

۱- اطمینان فروشنده از اینکه پس از ارایه اسناد حمل و تحویل ، وجه اعتبار را مطابق شرایط اعتبار از بانک کارگزار یا تایید کننده دریافت خواهد کرد.

۲- در هر زمان امکان کنترل تاریخ حمل و تحویل نهایی کالا وجود دارد.

۳- تحصیل اسناد حمل مطابق با مفاد موافقت اولیه تحت شرایط قرارداد میان طرفین

۴- اطمینان از اینکه پرداخت وجه اعتبار به فروشنده فقط بعد از انتقال و فک مالکیت کالا از وی صورت میگیرد

۵- امکان کسب تسهیلات بیشتر برای فروشنده در مقابل اعتبار گشایش یافته برای تهیه کالای سفارش شده

۶- تعهد بانک برای پرداخت بها در معاملات بجای فرد فروشنده

در اعتبار اسنادی اسناد ، مقرر چیست و چه کاربردی دارند ؟

یکسری اسناد لازم و ضروری در اعتبار اسنادی باید وجود داشته باشد که بدون آنها معامله امکان پذیر نخواهد بود و پولی مبادله نخواهد شد. برخی از این اسناد باید توسط خریدار و برخی توسط فروشنده فراهم گردد و در اختیار بانک اصلی ، بانک کارگزار و یا بانک تنظیم کننده قرار بگیرند. بارنامه ، سیاهه تجاری ، گواهی مبداء ساخت ، سیاهه حمل ، گواهی بازرسی بین المللی اسناد پرداخت و قرارداد از این دسته اند .

انواع اعتبار اسنادی

 ۱- اعتبار اسنادی وارداتی یا صادراتی :

به اعتباری که خریدار برای واردات به کشور خود افتتاح می کند اعتبار وارداتی و این اعتبار به لحاظ اینکه فروشنده کالا که در کشور دیگر قرار دارد کالای خود را صادر می کند ، اعتبار صادراتی نامیده می شود.

۲- اعتبارات اسنادی قابل برگشت (Revocable L/C) :

در این نوع اعتبار ، خریدار و یا بانک گشایش کننده اعتبار میتوانند بدون اطلاع ذینفع یا فروشنده ، هرگونه تغییر یا اصلاحی در شرایط اعتبار بوجود آورند (بدون اجازه فروشنده). به همین دلیل واضح است از این نوع اعتبار استفاده چندانی نمیشود زیرا فروشنده اطمینان لازم را نسبت به پایدار ماندن اعتبار و انجام تعهدات خریدار ندارد.

در ایران این نکته وجود دارد که با کمال تعجب اگر خریدار ایرانی بخواهد اعتبار قابل برگشت گشایش نماید سیستم بانکی از وی مجوز خاص بانک مرکزی را مطالبه مینماید در حالیکه اعتبار غیر قابل برگشت احتیاجی به مجوز ندارد.

۳- اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت (Irrevocable L/C) :

در اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت هرگونه تغییر شرایط اعتبار از جانب خریدار یا بانک گشایش کننده اعتبار منوت به موافقت و رضایت فروشنده می باشد. فروشندگان معمولا از این گونه اعتبار استقبال بیشتری میکنند.
براساس آخرین مقررات اتاق بازرگانی بین الملل در صورت عدم تصریح و سکوت در اعتبار اسنادی مبنی بر قابل برگشت یا غیر قابل برگشت بودن آن ، اعتبار غیر قابل برگشت خواهد بود.

۴- اعتبار اسنادی تایید شده (Confirmed L/C) :

نوعی اعتبار اسنادی است که خریدار ملزم میشود تا اعتبار صادره از سوی بانک خود را به تایید هر بانک معتبر دیگری که مورد نظر و تایید فروشنده است، برساند. یکی از مهم ترین دلایل ایجاد این نوع اعتبار اسنادی حاکی از اطمینان نداشتن به حیثیت اعتباری بانک صادر کننده و یا شرایط نامناسب و متزلزل سیاسی یا اقتصادی کشور خریدار است.

در حال حاضر بسیاری از فروشندگان خارجی تقاضای اعتبارات تایید شده از خریداران ایرانی میکنند که این مسئله به دو دلیل میباشد ؛ اولا وضعیت سیاسی و اقتصادی کشورمان از نظر بین المللی متزلزل می باشد. ثانیا در سالهای پس از جنگ ایران و عراق بدلیل کمبود ارز در سیستم بانکی کشور ، بانک مرکزی خریداران را به گشایش اعتبارات یوزانس (نسیه) ترغیب کرد در حالیکه بانک مرکزی در زمان سررسید اعتبارات توانایی پرداخت مبلغ اعتبار را نداشت که باعث بوجود آمدن  وقفه های طولانی در پرداخت مبلغ اعتبارات به فروشندگان شد در نتیجه این اقدامات موجب بی اعتمادی فروشندگان خارجی به بانک ها و خریداران ایرانی شد.

۵- اعتبار اسنادی تایید نشده (Unconfirmed L/C) :

این نوع اعتبار در شرایط متعارف و بدون نیاز به تایید بانک دیگری گشایش می یابد. اگر در شرایط اعتبار کلمه Confirmed ذکر نشود آن اعتبار تایید نشده تلقی میشود.

۶- اعتبار اسنادی قابل انتقال (Tranferable L/C) :

به اعتباری گفته میشود که طبق آن، فروشنده یا ذینفع اصلی حق دارد همه یا بخشی از اعتبار گشایش شده را به شخص یا اشخاص انتقال دهد. در واقع این نوع اعتبار یک امتیاز برای فروشنده محسوب میشود

۷- اعتبار اسنادی غیر قابل انتقال (Untransferable L/C) :

به اعتباری گفته میشود که ذینفع حق واگذاری کل یا بخشی از آن را به شخص یا اشخاص دیگری ندارد. در تجارت بین الملل عرف بر غیر قابل انتقال بودن اعتبار است و همچنین در ایران برای گشایش اعتبار قابل انتقال نیاز به مجوز بانک مرکزی میباشد.

۸- اعتبار اسنادی نسیه یا مدت دار(Usance L/C) :

اعتباری است که وجه اعتبار بلافاصله پس از ارایه اسناد از سوی ذینفع یا فروشنده ، پرداخت نمیشود بلکه پرداخت وجه آن، بعد از مدت تعیین شده صورت میگیرد. به عبارت دیگر فروشنده به خریدار مهلت میدهد که بهای کالا را پس از دریافت و فروش آن بپردازد. معامله یوزانس معمولا در کشورهایی انجام میگیرد که کمبود ارز دارند.

۹- اعتبار اسنادی دیداری (At Sight L/C) :

اعتباری است که طبق آن بانک ابلاغ کننده پس از رویت اسناد حمل ارایه شده از طرف ذینفع (فروشنده)، در صورت رعایت تمامی شریط اعتبار از سوی وی ، بلافاصله وجه آن را پرداخت میکند.

۱۰- اعتبار اسنادی پشت به پشت (Back to Back L/C) :

این نوع اعتبار اسنادی متشکل از دو اعتبار جدا از هم است. اعتبار اول به نفع ذینفع یا فروشنده اول گشایش می یابد که خود به هر دلیلی قادر به تهیه و ارسال کالا نیست. به همین جهت با اتکا بر اعتباری که به نفع وی گشایش یافته است اعتبار دیگری برای فروشنده دوم (ذینفع دوم) که میتواند کالا را تهیه و ارسال کند ، از طرف ذینفع اول گشایش می یابد.

۱۱- اعتبار اسنادی ماده قرمز (Red Clause L/C) :

در این نوع اعتبار فروشنده میتواند قبل از ارسال کالا، وجوهی را بصورت پیش پرداخت از بانک ابلاغ کننده یا تایید کننده دریافت کند.

علت این نام گذاری آن است که اولین بار که این اعتبار گشایش یافت بانک بازکننده اعتبار برای جلب توجه بانک ابلاغ کننده شرایط اعتبار را که به مقداری از وجه اعتبار را به عنوان پیش پرداخت به ذینفع پرداخت میکند را با جوهر قرمز نوشت که از آن به بعد به اعتبار ماده قرمز معروف شد.

۱۲-اعتبار اسنادی گردان (Revolving L/C) :

نوعی اعتبار است که پس از هر بار استفاده ذینفع یا فروشنده از اعتبار، همان مبلغ اسناد تا سطح اعتبار اولیه افزایش می یابد در واقع بدون احتیاج به افتتاح یا اصلاح اعتبار جدید ، اعتبار موجود خود به خود توسط بانک تجدید میشود.

تهدیدات و خطرات موجود در اعتبار اسنادی برای خریداران و فروشندگان :

در هر معامله و تجارتی ممکن است خطرات و ریسک هایی خریدار و فروشنده را تهدید کرده و سرمایه آنها را به خطر اندازد. معاملات بین المللی نیز خطرات و ریسک های خاص خودش را دارد که به برخی از آنها در ذیل اشاره میشود :

• یکی از مهم ترین ریسک های موجود در روش معاملات بین المللی اسنادی ، کلاهبرداری و جعل اسناد مربوط به کالا است.
• دومین خطر ممکن است در متن خود LC دستکاری رخ دهد. البته در سال های اخیر به دلیل اینکه کلیه مراحل گشایش و بررسی اسناد به صورت الکترونیکی انجام میشود امکان یک چنین تقلباتی به میزان زیادی کمتر شده است اما همچنان احتمال آن وجود .
• خطر دیگر که ممکن است سرمایه و کالای اشخاص را تهدید کند شرایط جنگ ، تحریم و قطع روابط کشورها بوده که در این شرایط ممکن است بانک های گشایش کننده ، رابط و کارگزار اقدام به پرداخت پول و یا کالا نکنند. برای همین کسانی که به این شکل تجارت می کنند قبل از هر معامله ای باید شرایط کشور طرف معامله و همچینین قوانین حاکم در این کشورها و شرایط بین المللی را در نظر بگیرند تا متضرر نشوند و سرمایه خود را از دست ندهند .

مزایای استفاده از اعتبار اسنادی برای خریداران ، فروشندگان ، بانک های عامل و دولتها چیست ؟

در معاملات بین المللی به دلیل اینکه طرف های مختلفی وجود دارند در نتیجه همه آنها هم ذینفع هستند یعنی هم خریدار ، هم فروشنده و هم بانک های رابط و هم دولتها به نسبت مسئولیت خود از آن تجارت، نفع می برند. مثلا مزیت این روش معامله برای خریدار این است که می تواند قبل از پرداخت پول به صورت تقریبا دقیق از مشخصات ، نوع کالا و کیفیتی که سفارش داده است مطلع گردد و اگر کالای ارسالی مطابق با سفارش خود نباشد میتواند از پرداخت پول آن امتناع نماید. فروشنده هم می تواند مطمئن شود پول کالایی را که تولید کرده و فروخته است را دریافت خواهد کرد.

بانک ها در این نوع معامله نفع خود را می برند آنها برای خدماتی که به خریدار و فروشنده ارائه می دهند کارمزد دریافت می کنند و چون تعهدی هم در قبال کالاهای تقلبی و بی کیفیت نداشته و اسناد کالاها را فقط به لحاظ تئوری و ظاهری بررسی می کنند در نتیجه با ارائه این خدمات و دریافت کارمزد سود خود را دریافت می نمایند. و اگر هر کدام از طرفین کارمزد بانک را پرداخت نکنند بانک می تواند از کالای مبادله شده کارمزد خود را بردارد. در نهایت دولت ها با نظارتی که بر ورود و خروج ارز و کالا از کشور دارند می توانند در بحث مالیات ها سهم خود را از یک چنین معاملاتی اخذ نمایند .